Transpoze (Transpozisyon) Nedir?
Optisyenlikte transpoze işlemi, silindirik diyoptri içeren reçetelerin farklı yazım şekilleri arasında dönüştürülmesini ifade eder. Bu işlem sırasında lensin kırma gücü değişmez, sadece reçetenin formu farklı gösterilir.
Bir gözlük reçetesi temel olarak şu değerleri içerir:
SPH (Sferik güç) Miyopi veya hipermetropi derecesi
CYL (Silindirik güç) Astigmat miktarı
AKS (Aksis) Astigmatın yönünü gösterir
Neden Transpoze Yapılır?
Doktorlar reçeteyi bazen +cyl bazen –cyl olarak yazar
Optik cam üreticileri genellikle –cyl formunu tercih eder
Aynı reçetenin farklı yazım şekillerine sahip olması optisyenlik öğrencileri için kafa karıştırıcı olabilir
Transpoze işlemi bu farklılıkları anlamayı ve reçeteler arasında dönüşüm yapmayı sağlar
Transpoze Kuralları
Bir reçeteyi artıdan eksiye veya eksiden artıya çevirmek için şu adımlar uygulanır
-
Yeni Sferik Güç (SPH) Mevcut SPH ile CYL değerleri cebirsel olarak toplanır
-
Yeni Silindirik Güç (CYL) CYL’nin işareti değiştirilir mutlak değeri aynı kalır
-
Yeni Aksis (AKS) Aksise 90° eklenir veya çıkarılır
-
Eğer Aksis 90°’den büyükse 90° çıkarılır
-
Eğer Aksis 90°’den küçükse 90° eklenir
-
Teknik Örnek 1
Reçete (–2.50) (+1.75) 80°
Adım 1 Yeni SPH –2.50 + 1.75 = –0.75
Adım 2 Yeni CYL +1.75 → işaret değiştirir → –1.75
Adım 3 Yeni Aksis 80° + 90° = 170°
Transpoze edilmiş reçete (–0.75) (–1.75) 170°
Teknik Örnek 2
Reçete (+4.00) (–2.25) 120°
Adım 1 Yeni SPH +4.00 + (–2.25) = +1.75
Adım 2 Yeni CYL –2.25 → işaret değiştirir → +2.25
Adım 3 Yeni Aksis 120° – 90° = 30°
Transpoze edilmiş reçete (+1.75) (+2.25) 30°
Teknik Örnek 3 – Yüksek Astigmat
Reçete (–6.00) (+3.50) 25°
Adım 1 Yeni SPH –6.00 + 3.50 = –2.50
Adım 2 Yeni CYL +3.50 → işaret değiştirir → –3.50
Adım 3 Yeni Aksis 25° + 90° = 115°
Transpoze edilmiş reçete (–2.50) (–3.50) 115°
Pratik Notlar
Aynı lens farklı formlarda yazılabilir
Örneğin (+2.00) (–1.00) 90° ile (+1.00) (+1.00) 180° aynı gücü ifade eder
Silindirik lenslerde büyütme etkisi artı silindirde daha belirgin, eksi silindirde daha azdır
Her iki göz için farklı formda lens kullanılmamalıdır Kullanıcı adaptasyonu açısından her iki lens aynı formda olmalıdır
Sonuç
Transpoze işlemi optisyenlikte temel ama kritik bir konudur. Reçetenin yazım biçimini değiştirir ama lensin gücü sabit kalır. Bu nedenle optisyenlik öğrencilerinin hem artı hem eksi silindir formunu okuyabilmesi gerekir.
⚠️ Sorumluluk Reddi Bu yazı yalnızca eğitim amaçlıdır. Kişisel göz sağlığı sorunlarınız için mutlaka göz doktorunuza danışınız.